Alternatywna Spółka Inwestycyjna. Korzyści podatkowe w kontekście transakcji share deal

W tym artykule dowiesz się, jakie korzyści podatkowe niesie ze sobą inwestowanie za pośrednictwem ASI w udziały (akcje) innych spółek.

Wolisz inwestować w cały „portfel” udziałów (akcji), ale uważasz, że jesteś w stanie uzyskać lepsze wyniki inwestycyjne niż tradycyjne fundusze inwestycyjne? Jeśli tak, prawdopodobnie alternatywna spółka inwestycyjna (ASI) jest dla Ciebie!

Dlaczego warto się nią zainteresować? Przede wszystkim, z uwagi na korzyści podatkowe ASI. Tych, dla osób aktywnie inwestujących, jest co najmniej kilka. Pokrótce pisałem o nich już we wpisie, który linkuję TUTAJ.

Tutaj ten wątek rozwijam.

Zanim jednak o nich – kilka słów o samej instytucji ASI oraz jej opodatkowaniu.

Co to jest ASI?

ASI to podmiot mający na celu zbiorowe inwestowanie, będący alternatywą dla „klasycznych” funduszy inwestycyjnych. Podczas gdy klasyczne fundusze inwestycyjne muszą spełnić wiele surowych wymogów prawnych (polskich i unijnych), ASI podlega uproszczonym regulacjom. To sprawia, że zarządzanie ASI jest zazwyczaj tańsze i prostsze niż w przypadku tradycyjnych funduszy

Głównym celem ASI jest gromadzenie środków (aktywów, najczęściej pieniędzy) od inwestorów, aby następnie inwestować je dalej. Sposób, w jaki te środki są inwestowane (np. w jakie aktywa czy branże) jest szczegółowo opisany w dokumencie zwanym Polityką Inwestycyjną ASI.

Aktywa, w które mogą inwestować ASI to przykładowo:

• akcje (udziały);
• obligacje;
• jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych;
• instrumenty pochodne.

Forma prawna ASI

Z prawnego punktu widzenia, jest to „zwykła” spółka handlowa. ASI może mieć formę:

• sp. z o.o.
• S.A.
• spółki europejskiej (SE)
• spółki komandytowo-akcyjnej albo
• spółki komandytowej.

W ostatnich dwóch przypadkach, trzeba dodatkowo powołać spółkę europejską, spółkę akcyjną lub spółkę z o.o., która będzie komplementariuszem (wspólnikiem zarządzającym). ASI powołane w tej formie, to ASI zewnętrznie zarządzana. Jeśli ASI ma formę spółki kapitałowej (sp. z o.o., S.A. lub spółki europejskiej), wówczas mamy do czynienia z wewnętrznie zarządzaną ASI.

Jak uzyskać status ASI?

Aby uzyskać status ASI, spółka musi spełnić kilka wymogów. Najważniejsze z nich, to:

• minimalny kapitał zakładowy: 125 tys. euro (ASI zewnętrznie zarządzana) albo 300 tys. euro (ASI wewnętrznie zarządzana).
• odpowiednio wykwalifikowany zarząd: co najmniej 2 osoby w zarządzie (w tym prezes) muszą mieć wyższe wykształcenie lub uprawnienia doradcy inwestycyjnego oraz co najmniej 3 lata doświadczenia na stanowiskach kierowniczych (lub samodzielnych) w instytucjach finansowych lub inwestycyjnych
• posiadanie rady nadzorczej – z czego co najmniej połowa składu musi mieć wyższe wykształcenie lub prawo do wykonywania zawodu doradcy inwestycyjnego
• posiadanie polityki inwestycyjnej, w której określone będą zasady inwestowania oraz podziału zysków.

Dodatkowo, konieczny jest wpis ASI do rejestru prowadzonego przez KNF. Jeśli jednak portfel aktywów zarządzanych przez ASI miałaby przekroczyć 100 mln euro, wówczas niezbędne stanie się posiadanie zezwolenia na prowadzenie działalności.

Alternatywna Spółka Inwestycyjna – Opodatkowanie

Najważniejsza wiadomość dla osób, które chcą założyć ASI jest taka, że alternatywne spółki inwestycyjne nie są zwolnione z podatku globalnie. Każda spółka, która ma status ASI, jest zwykłym podatnikiem CIT, który – jeśli osiągnie dochód – to musi go opodatkować. Ze względu na specyfikę działalności ASI, będzie to dochód ze źródła „zyski kapitałowe” opodatkowany 19%.

Wspólnicy ASI z kolei płacą podatek dochodowy od otrzymanych dywidend – z tym zastrzeżeniem, że wspólnicy będący osobami prawnymi mogą korzystać z tzw. „unijnego” zwolnienia z podatku od dywidendy. Zgodnie z art. 22 ust. 4 ustawy o CIT, dywidenda od polskiej spółki zależnej jest wolna od CIT jeśli otrzyma ją spółka z UE / EOG / Szwajcarii:

• opodatkowana w państwie rezydencji podatkiem dochodowym;
• nie korzystająca ze zwolnienia z podatku dochodowego “z mocy prawa” od wszystkich dochodów
• posiadająca od min. 2 lat co najmniej 10% udziałów w spółce wypłacającej dywidendy

Czy oznacza to, że ASI podatkowo nie ma sensu? Otóż ma, jeśli inwestuje w udziały lub akcje i robi to z horyzontem inwestycyjnym minimum 2-letnim. Wszystko dzięki korzyściom podatkowym ASI związanymi z inwestowaniem w tę kategorię aktywów.

Zaproszenie

Uważasz moje treści za interesujące? Jeśli tak, to zachęcam Cię do zasubskrybowania mojego newslettera „Podatki w M&A”. Znajdziesz w nim więcej „bieżączki” związanej z opodatkowaniem transakcji M&A. Przede wszystkim – orzecznictwo oraz zmiany w przepisach. Oprócz tego, raz na jakiś czas podzielę się jakimś ciekawym case study z mojej praktyki zawodowej.

Obiecuję nie spamować

***

Korzyści podatkowe ASI związane ze sprzedażą udziałów

To główna korzyść podatkowa ASI. Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 58a ustawy o CIT

Wolne od podatku są: 58a) dochody (przychody) alternatywnych spółek inwestycyjnych uzyskane w roku podatkowym ze zbycia udziałów (akcji), pod warunkiem że alternatywna spółka inwestycyjna, która zbywa udziały (akcje), posiadała przed dniem zbycia bezpośrednio nie mniej niż 5% udziałów (akcji) w kapitale spółki, której udziały (akcje) są zbywane, nieprzerwanie przez okres dwóch lat.

Czyli, jeśli ASI posiada minimum 5% udziałów (akcji) w spółce przez ponad 2 lata, to sprzedaż udziałów w tej spółce będzie nieopodatkowana.

Wyjątek od tej reguły dotyczy wyłącznie tzw. spółek nieruchomościowych (art. 17 ust. 10b ustawy o CIT). W uproszczeniu chodzi tu o spółki, których min. 50% wartości bilansowej stanowią nieruchomości. W przypadku sprzedaży udziałów (akcji) w takich spółkach, transakcja będzie opodatkowana na zasadach ogólnych.

Podkreślam – jest to jedyny wyjątek.

W efekcie, jako wehikuł do korzystnego podatkowo sprzedawania udziałów (akcji) ASI jest korzystniejsza niż tzw. polska spółka holdingowa. 

Jak rozumieć warunek posiadania udziałów (akcji) przez min. 2 lata?

Warunek posiadania minimum 5% udziałów (akcji) przez co najmniej 2 lata wydaje się dość prosty w swojej konstrukcji.

Jak się okazuje – niekoniecznie.

Pod koniec września 2025 r. WSA w Warszawie rozpoznawał spór na tle interpretacji tego przepisu. Stan faktyczny był następujący:

Podatnik zakupił pakiet akcji Targetu w maju 2015 r. i sprzedał go w marcu 2023 r. Posiadał więc akcje przez blisko dekadę.

Szkopuł w tym, że w międzyczasie Target dokonał IPO w efekcie czego Podatnik przestał posiadać więcej niż 5% akcji Targetu. Próg ten był natomiast przekroczony w okresie od maja 2015 r. do maja 2019 r.

Czyli:

1. Spółka miała ponad 5% akcji Targetu przez ponad 2 lata (dawniej), ale
2. nie miała ponad 5% akcji Targetu na moment sprzedaży

W ocenie organów podatkowych ASI powinna tutaj opodatkować sprzedaż, bo nie miała 5% akcji w momencie sprzedaży. Ze stanowiskiem tym ASI się nie zgodziła uznając, że taki wymóg nie wynika wprost z przepisu.

Tok rozumowania ASI był taki – mam posiadać akcje (udziały) przed dniem zbycia, ale czy będzie to bezpośrednio przed dniem zbycia czy nie, to już inna para kaloszy.

Stołeczny sąd się z ASI zgodził. Jego zdaniem, przepis ten można odczytywać zarówno na sposób ASI jak również na sposób organu, niemniej – celowościowo przepis ten ma premiować inwestowanie długoterminowe, nie zaś czysto spekulacyjne i dlatego należałoby się zgodzić ze spółką.

Wyrok niestety póki co nieprawomocny.

Zwolnienie z CIT dywidend wypłacanych przez spółki, w które zainwestowało ASI

Ta preferencja nie jest związana z posiadaniem statusu ASI. Jest to zasada wynikająca z „ogólnych” przepisów o podatku CIT (art. 22 ust. 4 ustawy o CIT) które omówiłem wyżej.

W tym miejscu dwie uwagi.

Po pierwsze, przepis ten dotyczy dywidend od polskich spółek. Niemniej, analogiczne przepisy znajdziemy w ustawach podatkowych innych krajów unijnych. Wynika to z tego, że zwolnienie z art. 22 ust. 4 ustawy o CIT jest implementacją unijnej Dyrektywy 2011/96 (parent-subsidiary directive).

Po drugie, zwolnienie to możemy wykorzystać „na kredyt” jeśli nie posiadamy udziałów (akcji) przez ponad 2 lata.

Ustawa o CIT (art. 22 ust. 4b ustawy o CIT) pozwala na zwolnienie z CIT dywidendy także wtedy, gdy posiadamy udziały (akcje) przez okres krótszy niż 2 lata. Jeżeli jednak sprzedamy te udziały (akcje) po wypłacie dywidendy, ale przed upływem dwuletniego okresu, to musimy zapłacić podatek (którego zapłaty uniknęliśmy) wraz z odsetkami.

Przypomnę także, że z tego rozwiązania mogą korzystać także wspólnicy ASI będący osobami prawnymi (przykładowo – spółka z o.o. która ma udziały ASI).

Brak limitu kosztów finansowania dłużnego

O tej preferencji mało kto wie. Tymczasem, jest ona istotna z punktu widzenia finansowania ASI.

Zgodnie z art. 15c ustawy o CIT prawo do zaliczania kosztów finansowania dłużnego (np. odsetek od kredytów lub pożyczek) do kosztów podatkowych jest ograniczone kwotowo. Ściślej, limitowaniu podlega nadwyżka kosztów finansowania dłużnego ponad przychody z odsetek.

Przykład:

Alfa Vultures S.A. osiągnęła w 2023 r. przychody z odsetek w wysokości 750 000 PLN oraz zapłaciła odsetki od kredytów w wysokości 3 500 000 PLN. Nadwyżka kosztów finansowania dłużnego ponad przychody z odsetek wynosi w tym przypadku 2 750 000 PLN.

„Normalna” firma może uwzględnić jako swój koszt podatkowy wyłącznie nadwyżkę kosztów finansowania dłużnego do kwoty:

• 3 000 000 PLN albo
• 30% „podatkowej” EBITDA

– w zależności od tego, która z tych kwot jest wyższa. Czyli jeżeli 30% „podatkowej” EBITDA byłoby wyższe niż 3 000 000 PLN, to uwzględniamy tę kwotę.

Niemniej, limit ten nie dotyczy ASI.

Wynika to z tego, że ASI jest przedsiębiorstwem finansowym w rozumieniu przepisów o limitowaniu kosztów finansowania dłużnego (art. 15c ust. 16 pkt 14 ustawy o CIT) w stosunku do których przepisy te są wyłączone (art. 15c ust. 14 ustawy o CIT).

Ściślej, art. 15c ust. 16 pkt 14 ustawy o CIT wskazuje na: fundusze inwestycyjne otwarte oraz alternatywne fundusze inwestycyjne utworzone na podstawie ustawy o funduszach inwestycyjnych. Przepis ten wprost nie wskazuje na ASI niemniej – jeśli otworzymy ustawę o funduszach inwestycyjnych to zobaczymy, że ASI jest jednym z rodzajów alternatywnych funduszy inwestycyjnych (zgodnie z art. 8a ust. 1 wspomnianej ustawy).

Czy jako osoba fizyczna (podatnik PIT) skorzystam na inwestowaniu w ASI?

Teoretycznie tak, ale w praktyce korzyści te są mocno ograniczone.

W ramach pakietu nowelizacji ustaw podatkowych z 2022 r. („Polski Ład”) wprowadzono do ustawy o PIT ulgę dla podatników inwestujących w ASI (art. 26hc ustawy o PIT).

Polega ona na prawie do obniżenia podstawy opodatkowania w PIT (dochodu) o kwotę stanowiącą 50% wydatków na nabycie udziałów (akcji) w:

• samej ASI albo
• w spółce, w której ASI ma min. 5% udziałów (akcji)

– pod warunkiem utrzymania tych akcji (udziałów) przez co najmniej 2 lata.

Jeżeli nie utrzymamy udziałów (akcji) przez 2 lata, wówczas musimy zwrócić kwotę odliczenia, poprzez jej doliczenie do dochodu roku podatkowego, w którym sprzedaliśmy udziały (akcje).

Nie brzmi to źle!

Problemem są ograniczenia w zastosowaniu tej ulgi. Pierwszym z nich jest kwota odliczenia, która nie może przekroczyć 250 000 PLN.

Drugim problemem jest warunek z art. 26hc ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, zgodnie z którym ulga ta ma zastosowanie, jeśli:

wspólnikiem (udziałowcem/akcjonariuszem) ASI jest podmiot, który nabył lub objął udziały (akcje) w ASI sfinansowane w całości lub części ze środków europejskich w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, niemających charakteru bezzwrotnego, przeznaczonych na inwestycje venture capital w Polsce.

Przykładem takich podmiotów mogą być fundusze PFR Ventures.

W efekcie ulga ta ma zastosowanie w zasadzie tylko wówczas, gdy w ASI zainwestował wcześniej unijny albo krajowy inwestor publiczny.

Korzyści podatkowe ASI – podsumowanie

Podsumowując, ASI inwestująca w udziały (akcje) innych spółek może być bardzo atrakcyjnym narzędziem podatkowym, zwłaszcza jeśli planujesz inwestycje długo- lub średnioterminowe. Posiadanie udziałów przez minimum 2 lata pozwala skorzystać ze zwolnienia z CIT:

• dochodów ze sprzedaży tych udziałów (akcji) (z wyjątkiem spółek nieruchomościowych)
• otrzymanych dywidend.

Często zadawane pytania

Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi na nie.

Jak opodatkowane są zyski (dywidendy) wypłacane przez ASI do wspólnika będącego osobą fizyczną?

Niestety, tutaj nie ma preferencji podatkowych. Dywidendy takie są opodatkowane standardową stawką 19% PIT

Do jakiego źródła przypisujemy „ogólne” koszty uzyskania przychodu ponoszone przez ASI?

To pytanie jest bardzo ciekawe!

W aktualnym stanie prawnym podatnicy CIT mają dwa źródła przychodu – zyski kapitałowe oraz „inne źródła”. Zasadą jest, że tych dwóch źródeł nie można mieszać. Czyli każdy przychód i koszt można przypisać tylko do jednego „koszyczka”. Dodatkowo, katalog przychodów z zysków kapitałowych jest zamknięty – tj. dotyczy ściśle wymienionych przez ustawę zdarzeń. W efekcie zasadą jest przypisywanie przychodów (kosztów) do koszyczka „inne źródła”.

Przedmiotem działalności ASI (wyłącznym) jest zbieranie aktywów oraz ich reinwestowanie. Z natury rzeczy zasadniczo jej przychody będą przypisywane do źródła „zyski kapitałowe”.

Co jednak z kosztami „ogólnymi”? Na przykład opłatą za zarządzanie wypłacaną do zarządzającego ASI?

Tutaj są stanowiska organów podatkowych korzystne dla podatnika, zgodnie z którymi ze względu na specyfikę ASI – każdy jej przychód oraz koszt są przychodami (kosztami) z zysków kapitałowych.

Przykładowe interpretacje indywidualne:

• DKIS  z dnia 4.08.2023 r., 0114-KDIP2-2.4010.302.2023.1.SP
• DKIS z dnia 15.03.2021 r., 0111-KDIB1-2.4010.561.2020.2.AK

W podobnym tonie (choć nie w odniesieniu do ASI, ale innej spółki zajmującej się inwestowaniem) DKIS wypowiedział się w interpretacji indywidualnej z dnia 22.03.2024 r. (0111-KDIB1-1.4010.37.2024.1.RH)

Dlaczego te stanowiska są ważne i korzystne dla ASI? Ponieważ pozwalają one obniżyć podatek od tych zysków z inwestycji, które nie są zwolnione z CIT (np. wspomniana wcześniej sprzedaż udziałów w spółkach nieruchomościowych)

W tym miejscu mały disclaimer. Pamiętaj, że opisywany tu pogląd nie wynika wprost z przepisów ustawy, ale jest to stanowisko organów podatkowych w konkretnych sprawach. Jeżeli chcesz mieć pewność, że możesz stosować to podejście – warto wcześniej samemu uzyskać własną interpretację indywidualną.

Co mogę dla Ciebie zrobić?

Jeśli rozważasz założenie ASI albo już ją posiadasz i chcesz zoptymalizować podatkowo swoje inwestycje – zapraszam do kontaktu. Jako radca prawny specjalizujący się w prawie podatkowym, mogę między innymi:

• opracować strukturę transakcji sprzedaży udziałów (akcji) za pośrednictwem ASI
• zweryfikować prawo do zwolnienia z CIT zysku ze sprzedaży udziałów (akcji)
• uzyskać interpretację indywidualną, zabezpieczającą skutki podatkowe planowanych transakcji, na wypadek kontroli

Jestem też w stanie pomóc Ci dotrzeć do specjalistów w zakresie zakładania i obsługi ASI.

Jeśli chcesz porozmawiać o tym, jak najlepiej wykorzystać potencjał ASI w Twojej działalności inwestycyjnej – zapraszam do kontaktu.

kontakt@podatkiwmia.pl

Damian Kłosowicz
radca prawny

Zdjęcia: Mina Rad, Jakub Żerdzicki

***

Opodatkowanie wymiany udziałów (akcji). Kiedy wymiana udziałów (akcji) jest neutralna podatkowo?

Udziały (akcje) można kupić. Jeśli posiadamy spółkę z o.o. albo akcyjną, możemy też nabyć je w drodze wymiany udziałów. Taka operacja ma dwie zasadnicze zalety:

• jest bezgotówkowa oraz
• może być bez podatku.

W tym wpisie dowiesz się czym jest wymiana udziałów, jak przepisy regulują opodatkowanie wymiany udziałów oraz jakie warunki należy spełnić, żeby wymiana udziałów nie była opodatkowana [Czytaj dalej…]