Nie ma co ukrywać. W dzisiejszych czasach, wiele transakcji – w tym te „spółkowe” mają charakter transgraniczny. Nierzadko polskie spółki są wykupywane przez spółki zagraniczne (albo na odwrót!), czasem w wyniku reorganizacji przenosi się majątek zagranicę. Możemy też być founderami, którzy wycofali się ze swojej spółki, postanowili fundusze zainwestować w akcje innej spółki, a następnie wyjechać do ciepłych krajów. Każdą taką sytuacją należy rozpatrywać nie tylko z perspektywy „klasycznych” podatków (PIT, CIT, VAT, PCC), ale także z perspektywy exit tax.
Nasze państwo bowiem w pewnych sytuacjach ma prawo opodatkować nasz majątek także wtedy gdy wyemigrujemy. Przy czym przez słowo emigracja należy rozumieć tu zarówno emigrację biznesową, jak również prywatną.
Czego dowiesz się w tym wpisie? Przede wszystkim, czym jest exit tax oraz jaka jest jego mechanika. Dzięki niemu, będziesz więc wiedzieć na co zwracać uwagę w kontekście ewentualnej wyprowadzki za granicę (swojego lub swojego biznesu).
Exit tax. Czy to tylko polski wynalazek?
Na początek, mały rys historyczny o którym warto pamiętać, rozmawiając na temat exit tax. Jakkolwiek, są to regulacje kontrowersyjne, to wcale nie jest to polski wynalazek.
Jest to efekt implementacji do polskiego prawa unijnej dyrektywy ATAD 1 (anti-tax avoidance directive) która to z kolei jest związana z projektem BEPS.
Projekt BEPS to z kolei projekt opracowany przez kraje OECD oraz G-20, który ma na celu przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania, poprzez transferowanie zysków do rajów podatkowych. Projekt ten ma kolosalne znaczenie dla polskiego (i unijnego) prawa podatkowego. Efektem jego wdrażania są choćby:
- przepisy o raportowaniu schematów podatkowych;
- przepisy o opodatkowaniu zagranicznych spółek kontrolowanych (CFC)
- wprowadzenie klauzuli GAAR;
- limitowanie kosztów finansowania dłużnego
Więc nie – exit tax to nie polski wynalazek, jest to element szerszego procesu walki z unikaniem opodatkowania.
Z drugiej strony, okazaliśmy się tutaj być nadgorliwi. Dyrektywa ATAD 1 zobowiązywała kraje członkowskie do wprowadzenia exit tax od osób prawnych (spółek). Tymczasem polski ustawodawca (i nie tylko – zrobił tak także niemiecki ustawodawca) postanowił objąć exit tax także osoby fizyczne.
Autoreklama: Newsletter Podatki w M&A
Uważasz moje treści za interesujące? Jeśli tak, to zachęcam Cię do zasubskrybowania mojego newslettera „Podatki w M&A”.
Znajdziesz w nim więcej „bieżączki” związanej z opodatkowaniem transakcji M&A. Przede wszystkim – orzecznictwo oraz zmiany w przepisach. Oprócz tego, raz na jakiś czas podzielę się jakimś ciekawym case study z mojej praktyki zawodowej.
Przykłady zdarzeń które mogą generować obowiązek zapłaty exit tax
Exit tax, to podatek od niezrealizowanych zysków. Nakłada się go na podatnika, jeśli:
- doszło do przeniesienia aktywów za granicę (ale dalej ten sam podatnik jest jego właścicielem)
- podatnik zmienił rezydencję podatkową
w efekcie czego Polska straciła prawo do opodatkowania zysku ze sprzedaży danego aktywa.
Przepisy o exit tax są zawarte zarówno w ustawie o CIT, jak również w ustawie o PIT.
De facto, konstrukcyjnie jest to podatek od posiadanego majątku. Z perspektywy przepisów o exit tax nie jest istotne to, czy zbyliśmy majątek, czy nie – liczy się tylko to, że Polska utraciła prawo do opodatkowania zysku z ich sprzedaży.
Poniżej kilka przykładów sytuacji, w których może wystąpić obowiązek zapłaty exit tax w kontekście transakcji M&A oraz reorganizacji spółek.
Przykład 1: Przeniesienie majątku z zakładu w Polsce do zagranicznej centrali
Najprostszym przykładem sytuacji objętej podatkiem od niezrealizowanych zysków, będzie sytuacja w której spółka zagraniczna postanowi wycofać swój majątek z oddziału w Polsce do centrali
Formalnie, właściciel jest ten sam (bo zakład jest bytem istniejącym tylko dla celów podatków), ale zysk ze sprzedaży majątku trafi do kraju położenia centrali.
To samo stałoby się, gdyby przeniesiony nie był wyłącznie majątek, ale całą funkcja gospodarcza.
Przykład 2: Przeniesienie majątku z centrali w Polsce za granicę.
Exit tax będzie objęty też przypadek odwrotny – czyli przeniesienie majątku z Polski do zakładu za granicą.
Tutaj również formalnie nie zmieni się właściciel, ale Polska straci prawo do opodatkowania zysków ze sprzedaży linii produkcyjnej – bo będzie to zysk powiązany z zakładem podatkowym (i w konsekwencji, opodatkowany w Niemczech).
Przykład 3: Transgraniczne przekształcenie spółki
Od pewnego czasu, polskie prawo umożliwia dokonanie transgranicznego przekształcenia wewnątrz Unii Europejskiej. Stało się to dzięki implementacji unijnej Dyrektywy 2019/2121.
Wcześniej też to było możliwe, choć wymagało pewnej finezji. Znam przykładowo projekt przeniesienia do Polski luksemburskiej spółki SARL, która obecnie jest swojską spółką z o.o.
W każdym razie, w efekcie całej operacji firma nie przestaje istnieć – zmienia jedynie swoją siedzibę na inne państwo. Tym samym, zmienia się jej rezydencja podatkowa – przykładowo z polskiej, na zagraniczną.
W świetle przepisów o exit tax może powodować to obowiązek zapłaty tego podatku.
Przykład 4: Emigracja zarządu spółki
Warto pamiętać, że rezydencja podatkowa w przypadku spółek nie jest związana wyłącznie z krajem rejestracji podatnika (spółki). W świetle przepisów podatkowych (krajowych, jak również międzynarodowych) rezydencję podatkową spółek musimy oceniać także z perspektywy tego, gdzie znajduje się zarząd tej spółki.
W efekcie, jeżeli mamy założoną spółkę z o.o. w Polsce, ale będąc w jej zarządzie przeprowadzimy się np. do Holandii, to może się okazać, że spółka będzie musiała zacząć płacić podatki w Holandii.
Przykład 5: Emigracja własna (prywatna)
Jak wspomniałem na początku wpisu, polskim wynalazkiem (ale nie tylko!) jest objęcie exit tax także osób fizycznych.
Działa on tak samo jak w przypadku osób prawnych – płacimy go w zw. ze zmianą rezydencji podatkowej albo w związku z przeniesieniem majątku za granice (bez zmiany właściciela) zgodnie z przykładami 1-2.
Czyli przeprowadzka na stałe za granicę, jest równoznacznie z ryzykiem zapłaty podatku od niezrealizowanych zysków. Co więcej, nie musimy być przedsiębiorcami, żeby ten podatek zapłacić. Tu jednak dwa ważne zastrzeżenia:
- jeżeli nie prowadzimy działalności gospodarczej, do opodatkowania exit tax bierzemy pod uwagę tylko część majątku podatnika wymienioną wprost w ustawie (przykładowo: akcje oraz udziały w spółkach)
- nie płacimy exit tax jeśli wartość majątku uwzględnianego do opodatkowania nie przekracza 4 000 000 PLN. Dodajmy, że w przypadku małżeństw objętych małżeńską wspólnotą majątkową, limit ten jest wspólny dla obojga małżonków.
Badanie rezydencji podatkowej osoby fizycznej
Jedną z przesłanek opodatkowania exit tax jest zmiana rezydencji podatkowej. Trudno więc nie napisać kilku słów o samym tym pojęciu.
Zasadniczo, rezydencja podatkowa, to nic innego jak kraj, któremu należy zapłacić podatek od całego swojego dochodu.
W przypadku podatników innych niż osoby fizyczne, rezydencję podatkową wyznacza kraj jej siedziby albo kraj w którym znajduje się jej zarząd. Jeżeli są to dwa różne kraje, wówczas jeśli mamy umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, to właśnie ta umowa wskazuje, który kraj ma pierwszeństwo.
Gorzej, gdy takiej umowy nie ma – wtedy może się okazać, że spółka jest rezydentem dwóch państw na raz.
Natomiast w przypadku osób fizycznych, algorytm badania kraju rezydencji jest znacznie bardziej skomplikowany. Typowa umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, składa się z od czterech do sześciu kroków, które należy zweryfikować.
Na przykład, na gruncie umowy polsko-niemieckiej, musimy zbadać:
- miejsce zamieszkania;
- ośrodek interesów życiowych;
- regularne przebywanie;
- obywatelstwo
Czyli, jeśli podatnik ma miejsce zamieszkania w obydwu państwach, patrzymy na to, z którym krajem ma ściślejsze związki. Jeśli jest to niemożliwe (albo dana osoba nie ma miejsca zamieszkania w żadnym z ww.), patrzymy gdzie regularnie przebywa (itd.).
Ile wynosi podatek od niezrealizowanych zysków?
Sam exit tax wynosi – co do zasady – 19% podstawy opodatkowania, którą jest nadwyżka wartości rynkowej ponad podatkową majątku, którego zysk ze sprzedaży nie będzie opodatkowany w Polsce. Czym jest owa wartość podatkowa? W pewnym uproszczeniu jest to:
- nieumorzona wartość początkowa (czyli ta część wartości początkowej środka trwałego, której nie zdążyliśmy zamortyzować) albo
- cena nabycia (jeśli majątek nie jest środkiem trwałym)
Od tej reguły jest wyjątek, który dotyczy wyłącznie osób fizycznych. Mianowicie, gdy dla danego majątku nie ustala się wartości podatkowej, exit tax wynosi 3% wartości rynkowej tego majątku.
Exit tax – podatek, którego nie zapłacimy nigdy?
Nagłówek nieco clickbaitowy, ale coś w nim jest. Mianowicie, termin zapłaty podatku przez osoby fizyczne jeszcze nie upłynął, choć same przepisy o exit tax są z nami już od 2019 r.
Mianowicie 24 września 2025 r. opublikowano w Dzienniku Ustaw rozporządzenie przedłużające termin zapłaty exit tax przez osoby fizyczne. Jest to czwarte rozporządzenie z tej serii.
Obecnie, mamy czas na zapłatę exit tax:
- do końca grudnia 2027 r. (jeżeli podatek zadeklarowaliśmy w deklaracjach składanych za okresy od 1 stycznia 2019 r. do 30 listopada 2027 r.)
- do 7. dnia miesiąca, następującego po miesiącu zbycia aktywów – jeżeli majątek wyprowadziliśmy z Polski po 1 grudnia 2027 r.
Uważny czytelnik może zwrócić uwagę, że przecież obowiązek podatkowy w exit tax pojawia się już w momencie zmiany rezydencji podatkowej. To prawda, ale te przepisy są niezgodne z prawem unijnym i samo Ministerstwo Finansów jest tego świadome.
Zgodnie z orzecznictwem TSUE, w szczególności wyrokiem z 26 lutego 2019 r. w sprawie C-581/17 (Martin Wachtler v. Finanzamt Konstanz). Trybunał uznał, że choć sam exit tax jest zgodny z prawem UE, to niezgodne jest żądanie jego zapłaty już w momencie zmiany rezydencji – państwo członkowskie może domagać się podatku dopiero przy faktycznej sprzedaży majątku.
Tymczasem polskie przepisy o exit tax (art. 30da ustawy o PIT) przewidują właśnie taki mechanizm, który został przez TSUE zakwestionowany.
Mało tego – niedługo doczekamy się podobnego rozstrzygnięcia w polskiej sprawie, ponieważ WSA w Warszawie w maju 2025 r. (III SA/566/26) skierował pytania prawne do TSUE. Sąd zapytał m.in., czy polski model exit tax nie narusza zasady swobody przepływu kapitału (art. 21 i 45 TFUE), skoro wymaga zapłaty podatku już przy zmianie rezydencji, a nie przy zbyciu aktywów.
Na dobrą sprawę, jest to podobne zagadnienie do tego, które TSUE rozstrzygało w sprawie C-581/17, więc raczej można spodziewać się rozstrzygnięcia zbieżnego z tym, które zapadło w ww. sprawie.
Czy polskie przepisy o exit tax będą zmienione?
Bardzo możliwe, że nasze przepisy zostaną zmienione jeszcze przed odpowiedzią TSUE na pytania warszawskiego sądu. Tak wynikałoby z odpowiedzi min. Nenemana na jedną z interpelacji poselskich.
Spółki nieruchomościowe w kontekście exit tax
Rozmawiając na temat exit tax, nie sposób nie wspomnieć o tzw. spółkach nieruchomościowych.
W dużym uproszczeniu, to takie spółki, których większość majątku stanowią nieruchomości.
Są one istotne z perspektywy podatków międzynarodowych, ponieważ to ich dotyczy wyjątek od reguły, zgodnie z którą zysk ze sprzedaży udziałów (akcji) spółki jest opodatkowany w kraju rezydencji podatkowej sprzedającego.
Cześć umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawiera postanowienia, zgodnie z którymi zbycie udziałów w spółce nieruchomościowej może być opodatkowane w Polsce.
Przykładowo, takie postanowienia znajdziemy w art. 13 ust. 4 umowy polsko-belgijskiej czy polsko-saudyjskiej.
Zyski osiągane przez osobę mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie [Arabii Saudyjskiej], z tytułu przeniesienia własności akcji, lub innych porównywalnych praw, których więcej niż 50% wartości składa się bezpośrednio lub pośrednio z majątku nieruchomego, położonego w drugim Umawiającym się Państwie [Polsce], mogą być opodatkowane w tym drugim Państwie [Polsce]
Polska ustawa o PIT zawiera postanowienia, uprawniające Polskę do pobrania PIT od zysku ze sprzedaży udziałów (akcji) spółek nieruchomościowych założonych w Polsce, nawet jeśli sprzedający nie jest polskim rezydentem podatkowym. Wniosek ten wynika z art. 3 ust. 2a i 2b pkt 6-6a ustawy o PIT.
W efekcie, emigracja z Polski z udziałami w takiej spółce nie spowoduje obowiązku zapłaty exit tax. Wynika to z tego, że jednym z warunków nałożenia exit tax jest utrata przez Polskę prawa do opodatkowania zysków ze zbycia danego majątku. W tym przypadku, Polska tego prawa nie traci.
Co mogę dla Ciebie zrobić?
W ramach mojej praktyki :
- zweryfikuję, czy planowana reorganizacja (albo prywatna emigracja) spowodują obowiązek zapłaty exit tax;
- pomogę w obowiązkach sprawozdawczych związanych z podatkiem od niezrealizowanych dochodów
- przygotuję i złożę wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej
Zapraszam do kontaktu: kontakt@podatkiwmia.pl
Opisz swój problem, a ja przedstawię proponowane rozwiązanie oraz ofertę.