Przeglądam statystyki dotyczące słów kluczowych, których wpisanie w Google powoduje, że ludzie widzą mojego bloga. Często pojawia się tam hasło PCC od sprzedaży udziałów. Co prawda, temat podatku od czynności cywilnoprawnych omówiłem już częściowo w innym wpisie (LINK), ale są w nim jedynie podstawowe informacje.
W tym wpisie będziemy eksplorować ten wątek znacznie głębiej.
Zróbmy to dla odmiany w formacie Q&A.
Kto płaci PCC?
Podatek od czynności cywilnoprawnych płaci zawsze kupujący (art. 4 pkt 1 ustawy o PCC). Nawet jeżeli umówimy się, że sprzedający pokryje koszt PCC (co jest częstą praktyką) to w dalszym ciągu podatnikiem PCC będzie kupujący.
PCC a VAT – kiedy płacę dany podatek?
Obydwa te podatki są konkurencyjne. Reguła jest więc taka: jeśli coś podlega podatkowi PCC, to nie podlega podatkowi VAT. Zasada ta działa oczywiście także w drugą stronę: czynność podlegająca VAT nie podlega PCC.
W kontekście umów sprzedaży udziałów lub akcji, wynika to z art. 2 pkt 4 lit. a ustawy o PCC:
Nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany: a) w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług.
oraz art. 2 pkt 4 lit. b (tiret drugi) ustawy o PCC:
Nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany: b) jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności: – z wyjątkiem umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych
Kiedy umowa sprzedaży udziałów lub akcji podlega VAT? W pewnym uproszczeniu wtedy gdy udziały (akcje) sprzedaje:
- dom maklerski albo broker;
- osoba (podmiot) zarządzający spółką, pobierający opodatkowane VAT wynagrodzenie za zarządzanie;
- inny podmiot, który co prawda nie zarządza spółką (spółkami) ani nie jest domem maklerskim / brokerem, ale na tyle często sprzedaje udziały (akcje), że działalność ta ma charakter zorganizowany i ciągły
Co ważne, nawet jeśli sprzedaż będzie podlegać VAT (na podstawie ww. kryteriów)… to i tak będzie z VAT zwolniona (art. 43 ust. 1 pkt 40a ustawy o VAT). Czyli sprzedawca wystawi kupującemu fakturę ze stawką „ZW”, a kupujący zapłaci PCC.
No, chyba że sprzedajemy akcje (udziały) w spółce nieruchomościowej, wtedy omawianego zwolnienia nie będziemy mogli zastosować. W takiej sytuacji sprzedający będzie musiał do faktury doliczyć 23% VAT.
Opodatkowaniu VAT umów sprzedaży udziałów (akcji) poświęcę osobny tekst.
Ile wynosi PCC od umowy sprzedaży udziałów lub akcji?
PCC od umowy sprzedaży udziałów lub akcji wynosi 1% wartości rynkowej sprzedawanych udziałów, lub akcji (art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o PCC).
Tutaj ważna uwaga. Wartość nominalna udziałów lub akcji bardzo rzadko jest wartością rynkową udziałów, lub akcji. W zasadzie ma to miejsce wyłącznie wówczas, gdy sprzedajemy udziały lub akcje w spółce, którą zarejestrowaliśmy w KRS i od razu zawiesiliśmy działalność.
Również rzadko wartość rynkowa udziałów jest równa ich wartości bilansowej. Często kusi uproszczona wycena udziałów, poprzez:
- wzięcie bilansu,
- pomniejszenie wartości aktywów o kwotę zobowiązań
- przemnożenie tak obliczonej kwoty o % sprzedawanych udziałów w ogólnej liczbie udziałów spółki.
Niemniej, nie zawsze tędy droga. Przykładowo, ta metoda wyceny udziałów nie uwzględnia kwestii nieujętych w bilansie, a mających wpływ na wartość spółki. Przykłady? Renoma spółki oraz zdolność do generowania zysku.
Dodatkowo różne rodzaje spółek wycenia się w różny sposób, adekwatny do ich profilu działalności. Przykładowo, w przypadku spółek produkcyjnych, na wycenę większy wpływ ma zdolność do generowania zysku niż posiadany majątek.
Co się stanie, jeśli cena za udziały nie będzie równa ich wartości rynkowej?
W takiej sytuacji organ najpierw wezwie kupującego do obniżenia lub podwyższenia zadeklarowanej wartości transakcji oraz poda własną, wstępną wycenę. Czas, na wykonanie wezwania organu nie może być krótszy niż 14 dni.
Co ważne, zgodnie z wyrokiem WSA w Krakowie z dnia 20.04.2018 r., I SA/Kr 31/18
Organ obowiązany jest również z uwagi na zasady ogólne postępowania, uzasadnić własną wstępną wycenę oraz swoje stanowisko, zgodnie z którym wycena podana przez podatnika nie odpowiada rzeczywistej wartości rynkowej.
Jeśli podatnik zignoruje wezwanie (albo podana przez niego kwota dalej będzie nierynkowa), organ samodzielnie określi wartość rynkową nabytych udziałów z wykorzystaniem opinii własnego biegłego lub opinii rzeczoznawcy przedłożonej przez podatnika.
Jeżeli wartość rynkowa udziałów podana przez podatnika będzie różnić się o ponad 33% od tej, którą wskaże biegły, wtedy podatnik poniesie koszty opinii zleconej przez urząd.
Powyższe wynika z art. 6 ust. 3-4 ustawy o PCC.
Ile mam czasu na zapłacenie PCC?
Co do zasady – 14 dni od dnia zawarcia umowy (art. 10 ust. 1 ustawy o PCC). W tym samym terminie należy złożyć deklarację PCC-3.
Od tej reguły są dwa wyjątki:
- Deklaracja zbiorcza. Jeśli zawrę co najmniej trzy umowy sprzedaży udziałów w przeciągu 14 dni, to wtedy mogę złożyć deklarację zbiorczą (PCC-4). Podatek z takiej deklaracji opłacam w terminie do 7. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawarłem umowy (art. 10 ust. 1a ustawy o PCC)
- Zawieramy umowę przed notariuszem. Wtedy notariusz ma obowiązek zająć się rozliczeniem PCC. Pobiera środki od kupującego i co więcej, ma obowiązek odmówić zawarcia umowy jeśli kupujący nie przekaże mu pieniędzy na zapłatę podatku (art. 10 ust. 2-3 ustawy o PCC).
Jak obliczyć PCC jeśli cena w umowie jest wyrażona w walucie obcej?
To wartość rynkowa udziałów, a nie cena w umowie determinuje wysokość PCC. Niemniej, jeżeli te dwie wartości są równe, to możemy przeliczyć cenę według średniego kursu NBP z dnia transakcji.
Tutaj odsyłam m.in. do interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 30.07.2018 r. (0111-KDIB2-2.4014.82.2018.1.AR)
Wobec braku w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych uregulowań dotyczących sposobu ustalenia wartości podstawy opodatkowania dla świadczeń wyrażonych w walucie obcej, tj. w omawianym przypadku w Euro, do obliczenia podstawy opodatkowania należy przyjąć średni kurs Euro ogłoszony przez NBP na dzień powstania obowiązku podatkowego. Sposób ustalenia średniego kursu określa uchwała Nr 51/2002 r. Zarządu Narodowego Banku Polskiego z 23 września 2002 r. (tekst jedn.: Dz. Urz. NBP z 2013 r. poz. 18 z późn. zm.), a sposób jego wyliczenia jest zbliżony do definicji wartości rynkowej określonej w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych, gdyż jest ustalony na podstawie średnich kursów walut. W tym zakresie stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.
Czy muszę zapłacić PCC od przedwstępnej umowy sprzedaży udziałów (akcji)?
Nie. Umowa przedwstępna jedynie wskazuje, na jakich warunkach ma być zawarta umowa przyrzeczona oraz zobowiązuje do jej zawarcia. Sama jednak nie jest umową sprzedaży.
Artykuł 1 ustawy o PCC przewiduje zamknięty katalog zdarzeń, które powodują powstanie obowiązku zapłaty PCC. Znajdziemy w nim umowę sprzedaży, ale już nie umowę przedwstępną. W efekcie termin na zapłatę PCC otwiera się razem z zawarciem umowy przyrzeczonej. Czyli umowy sprzedaży, do której zawarcia zobowiązaliśmy się umową przedwstępną.
Kiedy muszę zapłacić PCC od warunkowej umowy sprzedaży udziałów (akcji)?
Warunkowa umowa sprzedaży, to już nieco inna historia. Taka umowa, jest „zwykłą” umową sprzedaży. Warunek wprowadzony do umowy powoduje jedynie, że z punktu widzenia prawnego zawiesza się moment wykonania umowy do czasu spełnienia się warunku. Podatkowo jednak nie przesuwa nam momentu powstania obowiązku zapłaty PCC. Tu odsyłam m.in. do interpretacji indywidualnej DKIS z dnia 18.06.2021 r. (0111-KDIB2-3.4014.154.2021.2.MD)
Natomiast, gdyby warunek się nie spełnił, mamy prawo do ubiegania się o zwrot PCC (art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy o PCC). Tutaj ważna uwaga — urząd zwróci nam podatek tylko wtedy, jeśli zapłaciliśmy go maksymalnie pięć lat wcześniej.
Odstąpił*m od umowy sprzedaży udziałów. Czy mam prawo do ubiegania się o zwrot PCC?
Niestety, w tym przypadku kupujący nie ma prawa do otrzymania zwrotu PCC. Podstawy do zwrotu PCC określa art. 11 ust. 1 ustawy o PCC, zgodnie z którym podatek podlega zwrotowi, jeśli:
- uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna);
- nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej;
- (uchylony)
- spółka nie została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców lub wysokość kapitału zakładowego spółki kapitałowej została zarejestrowana w kwocie niższej niż określała umowa spółki — w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym
- podwyższenie kapitału zakładowego spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale — w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału zakładowego ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców
- nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.
To jedyne sytuacje, w którym możemy ubiegać się o zwrot PCC. Na tej liście nie ma odstąpienia od umowy sprzedaży. Potwierdzają to organy podatkowe – przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 31.03.2025 r. (0111-KDIB2-3.4014.662.2024.2.ASZ)
Czy muszę zapłacić podatek od kupna udziałów niemieckiej spółki GmbH?
To zależy 🙂
Udziały spółki, są prawem majątkowym, które dają nam szereg uprawnień korporacyjnych i majątkowych (m.in. prawo do głosu i prawo do dywidendy). Ich sprzedaż jest opodatkowana PCC (bez dodatkowych warunków) jeśli są wykonywane w Polsce. Jeżeli jednak są one wykonywane za granica, to ich sprzedaż jest opodatkowana w Polsce tylko wtedy, gdy:
- kupujący mieszka w Polsce (lub ma siedzibę w Polsce) oraz
- umowa zostanie zawarta w Polsce.
Wynika to z art. 1 ust. 4 ustawy o PCC.
W przypadku udziałów spółek przyjmuje się, że są one prawami majątkowymi, które są wykonywane w kraju siedziby spółki (por. np. wyrok NSA z dnia 28.07.2005 r., II FSK 577/05). W przypadku udziałów w spółek GmbH będą to oczywiście Niemcy.
Sprzedaż takich udziałów będzie opodatkowana PCC tylko wtedy, gdy umowa będzie zawarta w Polsce oraz kupujący będzie mieszkać w Polsce (mieć w Polsce siedzibę).
Przykład 1:
Jan Kowalski mieszka na stałe w Warszawie. Kupił 100 udziałów w Ordnung GmbH od Hansa Riemanna. Umowa została zawarta w Berlinie. Transakcja nie będzie podlegać PCC
Przykład 2:
Holding SA z siedzibą w Krakowie kupiła 100 udziałów w Societe SARL z siedzibą w Paryżu od Jeanette Rousseau. Umowa została zawarta w Warszawie. Transakcja będzie podlegać PCC.
Z reguł omówionych przeze mnie wynika, że podatnikiem PCC może być też osoba niemająca z Polską nic wspólnego.
W praktyce spotkałem się z przypadkiem, w którym udziały w polskiej spółce z o.o. kupiła belgijska spółka BV od brytyjskiej spółki LTD.
Czy zapłacę PCC od akcji kupionych na giełdzie?
Nie, zakup akcji na giełdzie jest zwolniony z PCC (art. 9 pkt 9 ustawy o PCC). Jest jednak mały haczyk: jeśli umówimy się na zakup akcji spółki notowanej na giełdzie, ale sprzedaż odbędzie się poza giełdą, to taka sprzedaż nie będzie objęta zwolnieniem.
Damian Kłosowicz
radca prawny
Zdjęcie: Liza Summer, Alex P
***
Czy możliwa jest sprzedaż udziałów bez podatku? Fundacja rodzinna, alternatywna spółka inwestycyjna (ASI) i polska spółka holdingowa jako sprzedawca udziałów
W ostatnim wpisie zajmowaliśmy się opodatkowaniem sprzedaży udziałów w sytuacji, w której po stronie nabywcy i sprzedawcy były osoby fizyczne. Co stanie się, gdy po stronie sprzedającego pojawi się osoba prawna (albo ściślej: podatnik CIT)? Na gruncie VAT i PCC dzieje się dokładnie to samo, co w sytuacji osób fizycznych, dlatego tutaj odsyłam do poprzedniego wpisu (LINK).
Natomiast dużo ciekawego dzieje się w podatku dochodowym. W wielu przypadkach bowiem okaże się… że CIT od sprzedaży udziałów się nie pojawi! [Czytaj dalej…]