Damian Kłosowicz

radca prawny

Jestem ekspertką Business Centre Club ds. odpowiedzialności prawnej członka zarządu, twórczynią platformy VOD Prawo co dnia. [Więcej]

Trzy miesiące po uruchomieniu bloga Podatki w M&A rozwijam go o dodatkowy element – newsletter. Będę publikować go raz na dwa tygodnie, w poniedziałki ok. 9:00.

Co znajdziecie w newsletterze?

„Bieżączkę” związaną z opodatkowaniem transakcji na spółkach (połączeń / podziałów / przekształceń / asset deals / share deals).

Będę w nim dzielił się z Wami:

  1. świeżymi orzeczeniami;
  2. zmianami w przepisach;
  3. interesującymi case studies

zaopatrzonymi w moje komentarze. Czytelnicy newslettera dowiedzą się także jako pierwsi o moich produktach cyfrowych (e-booki, szkolenia) które w najbliższym czasie chciałbym zacząć sprzedawać.

Brzmi interesująco?

Jeśli tak, to zachęcam Cię do zasubskrybowania mojego newslettera „Podatki w M&A”. Wystarczy że wpiszesz swój e-mail w pole „type your email” i klikniesz „Subscribe„.

Jeśli wciąż nie czujesz się przekonan*, kliknij w zdjęcie poniżej i zapoznaj się z pierwszym wydaniem!

Poświęciłem je dwóm lipcowym wyrokom NSA, które dotyczyły:

  1. kwestii weryfikacji udziałowców spółki holdingowej, chcącej skorzystać ze zwolnienia z CIT dywidend od spółek zależnych lub zysków ze sprzedaży ich udziałów (akcji) i tego, że wbrew ocenie organów podatkowych, obiektywne przeszkody w badaniu nie wykluczają prawa do preferencji;
  2. dziedziczenia przez wspólnika przejętej spółki prawa do zwolnienia z CIT dywidendy wypłacanej przez spółkę przejmującą, na podstawie zwolnienia „unijnego” (art. 22 ust. 4 ustawy o CIT)

Zapraszam!

Damian Kłosowicz, radca prawny

Spółkę można przejąć na dwa sposoby: poprzez zakup jej udziałów (co daje pełną kontrolę) lub poprzez jej połączenie z inną spółką.

O tym, jak opodatkowane jest nabycie udziałów (akcji) w spółce, na tym blogu jest już sporo materiałów. Dzisiaj natomiast omówię najważniejsze kwestie, związane z opodatkowaniem połączeń spółek.

Opodatkowanie połączeń spółek

Połączenie spółek – aspekty prawne

Z prawnego punktu widzenia, połączenie spółek może odbyć się na dwa sposoby:

  • przez przejęcie (per incorporationem) albo
  • przez utworzenie nowego podmiotu (per unionem).

Dawno, dawno temu, neutralność podatkowa restrukturyzacji spółek (rozumianej jako jej połączenie, podział czy wymiana udziałów) była zasadą. Była ona zapewniona przez tzw. dyrektywę mergerową (2009/133/WE) i implementujące ją przepisy ustawy o CIT i ustawy o PIT.

Wszystko zmieniło się w 2022 roku gdy wszedł w życie Polski Ład. Wielki pakiet zmian w ustawach podatkowych, który wprowadził między innymi szereg zmian w opodatkowaniu restrukturyzacji spółek.

Oczywiście, były to zmiany na niekorzyść. Wprowadziły one bowiem dodatkowe warunki zachowania neutralności podatkowej restrukturyzacji, a także wyłączenia od tej reguły.

Jedno z wyłączeń dotyczy „spółek z przeszłością restrukturyzacyjną”. Czyli takich, które kiedyś były już restrukturyzowane.

W efekcie neutralność podatkowa drugiej i kolejnej restrukturyzacji spółki stoi pod znakiem zapytania.

Czy jednak na pewno nie ma nadziei na to, żeby takich restrukturyzacji nie opodatkowywać?

Odpowiedź na to pytanie, znajdziesz w tym wpisie.

Neutralność podatkowa drugiej i kolejnej restrukturyzacji spółki

Historyczne restrukturyzacje, które wykluczają neutralność podatkową restrukturyzacji spółki

Źródłem problemu w odniesieniu do połączeń i podziałów spółek jest art. 12 ust. 4 pkt 12 lit. a ustawy o CIT:

Do przychodów nie zalicza się: 12 w przypadku połączenia lub podziału spółek, przychodu wspólnika spółki przejmowanej lub dzielonej stanowiącego wartość emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną, o którym mowa w ust. 1 pkt 8ba, jeżeli:

a) udziały (akcje) w podmiocie przejmowanym lub dzielonym nie zostały nabyte lub objęte w wyniku wymiany udziałów albo przydzielone w wyniku innego łączenia lub podziału podmiotów

W wyniku zastosowania ww. przepisu wspólnik spółki przejmowanej (dzielonej) powinien rozpoznać przychód w postaci wartości emisyjnej udziałów, które otrzymał od spółki przejmującej (nowo zawiązanej). De facto, mając na uwadze treść definicji wartości emisyjnej z ustawy o CIT, będzie to wartość rynkowa otrzymanych udziałów.

Czasem na nabywcy spółki spoczywa odpowiedzialność za długi podatkowe przejętej spółki.

Z tego względu ważnym elementem każdej transakcji M&A jest podatkowe due diligence. Zleca je kupujący i ma na celu weryfikację, czy w kupowanej spółce nie kryją się podatkowe „trupy w szafie” które mogą wpłynąć na cenę zakupu, a w skrajnych przypadkach mogą być okolicznościami uniemożliwiającymi finalizację transakcji (tzw. deal breakerami).

Jak kształtuje się odpowiedzialność za długi podatkowe przejętej spółki? To zależy od rodzaju transakcji. W tym artykule omówimy sytuację nabywcy spółki w następujących wariantach:

  • zakup przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa
  • zakup udziałów (akcji)
  • przejęcie spółki w drodze połączenia
  • przejęcie spółki w drodze jej podziału

Odpowiedzialność za długi podatkowe przejętej spółki

Odpowiedzialność za długi podatkowe związane z zakupioną zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa (lub zakupionym przedsiębiorstwem)

Powiedzmy, że kupujemy zorganizowaną część przedsiębiorstwa (ZCP) od Beta sp. z o.o. w postaci zakładu produkcyjnego. Badanie zlecone Profesjonalnej Firmie Doradczej sp. k. wykazało, że Beta sp. z o.o. ma 100 000 PLN zaległości podatkowych związanych z nabywanym ZCP. Mimo to, podejmujemy decyzję o zakupie ZCP.

Co teraz się dzieje?

Udziały (akcje) można kupić. Jeśli posiadamy spółkę z o.o. albo akcyjną, możemy też nabyć je w drodze wymiany udziałów. Taka operacja ma dwie zasadnicze zalety:

  • jest bezgotówkowa oraz
  • może być bez podatku.

W tym wpisie dowiesz się czym jest wymiana udziałów, jak przepisy regulują opodatkowanie wymiany udziałów oraz jakie warunki należy spełnić, żeby wymiana udziałów nie była opodatkowana.

Co to jest wymiana udziałów?

Wymiana udziałów, to sytuacja, w której ktoś (A) obejmuje udziały w spółce (B) w zamian za udziały w innej spółce (C). Stąd cała nazwa. Wymieniam udziały jednej spółki, na udziały drugiej.

W wyniku procesu A staje się udziałowcem B. Z kolei B staje się udziałowcem C.

Z punktu widzenia opodatkowania transakcji M&A ważnym pojęciem jest przedsiębiorstwo oraz zorganizowana część przedsiębiorstwa. Jest tak dlatego, że ustawy podatkowe bardzo często przewidują preferencyjne warunki opodatkowania transakcji, których przedmiotem jest właśnie przedsiębiorstwo albo jego zorganizowana część.

W tym artykule omówię:

  • czym jest przedsiębiorstwo (lub jego zorganizowana część)
  • jaki wpływ na opodatkowanie transakcji może mieć status majątku jako przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części;
  • jakie są kryteria kwalifikacji majątku jako zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa

Jaki wpływ na podatki ma status sprzedawanego majątku jako ZCP (przedsiębiorstwo)?

Najprostszy możliwy przykład dotyczy transakcji sprzedaży majątku firmowego.

Jeśli sprzedam zorganizowaną część przedsiębiorstwa (ZCP) to transakcja nie będzie podlegała VAT (art. 6 pkt 1 ustawy o VAT). Gdybym jednak chciał sprzedać wyłącznie linię produkcyjną, to będę musiał do ceny doliczyć podatek VAT.

W tym artykule dowiesz się, jakie korzyści podatkowe niesie ze sobą inwestowanie za pośrednictwem ASI w udziały (akcje) innych spółek.

Wolisz inwestować w cały „portfel” udziałów (akcji), ale uważasz, że jesteś w stanie uzyskać lepsze wyniki inwestycyjne niż tradycyjne fundusze inwestycyjne? Jeśli tak, prawdopodobnie alternatywna spółka inwestycyjna (ASI) jest dla Ciebie!

Dlaczego warto się nią zainteresować? Przede wszystkim, z uwagi na korzyści podatkowe ASI. Tych, dla osób aktywnie inwestujących, jest co najmniej kilka. Pokrótce pisałem o nich już we wpisie, który linkuję poniżej.

Czy możliwa jest sprzedaż udziałów bez podatku? Fundacja rodzinna, alternatywna spółka inwestycyjna (ASI) i polska spółka holdingowa jako sprzedawca udziałów

Tutaj ten wątek rozwijam.

Zanim jednak o nich – kilka słów o samej instytucji ASI oraz jej opodatkowaniu.

Korzyści podatkowe ASI

Co to jest ASI?

ASI to podmiot mający na celu zbiorowe inwestowanie, będący alternatywą dla „klasycznych” funduszy inwestycyjnych. Podczas gdy klasyczne fundusze inwestycyjne muszą spełnić wiele surowych wymogów prawnych (polskich i unijnych), ASI podlega uproszczonym regulacjom. To sprawia, że zarządzanie ASI jest zazwyczaj tańsze i prostsze niż w przypadku tradycyjnych funduszy

Głównym celem ASI jest gromadzenie środków (aktywów, najczęściej pieniędzy) od inwestorów, aby następnie inwestować je dalej. Sposób, w jaki te środki są inwestowane (np. w jakie aktywa czy branże) jest szczegółowo opisany w dokumencie zwanym Polityką Inwestycyjną ASI.

Przeglądam statystyki dotyczące słów kluczowych, których wpisanie w Google powoduje, że ludzie widzą mojego bloga. Często pojawia się tam hasło PCC od sprzedaży udziałów. Co prawda, temat podatku od czynności cywilnoprawnych omówiłem już częściowo w innym wpisie (LINK), ale są w nim jedynie podstawowe informacje.

W tym wpisie będziemy eksplorować ten wątek znacznie głębiej.

Zróbmy to dla odmiany w formacie Q&A.

PCC od sprzedaży udziałów w pytaniach i odpowiedziach

Kto płaci PCC?

Podatek od czynności cywilnoprawnych płaci zawsze kupujący (art. 4 pkt 1 ustawy o PCC). Nawet jeżeli umówimy się, że sprzedający pokryje koszt PCC (co jest częstą praktyką) to w dalszym ciągu podatnikiem PCC będzie kupujący.

PCC a VAT – kiedy płacę dany podatek?

Obydwa te podatki są konkurencyjne. Reguła jest więc taka: jeśli coś podlega podatkowi PCC, to nie podlega podatkowi VAT. Zasada ta działa oczywiście także w drugą stronę: czynność podlegająca VAT nie podlega PCC.

W ostatnim wpisie zajmowaliśmy się opodatkowaniem sprzedaży udziałów w sytuacji, w której po stronie nabywcy i sprzedawcy były osoby fizyczne. Co stanie się, gdy po stronie sprzedającego pojawi się osoba prawna (albo ściślej: podatnik CIT)? Na gruncie VAT i PCC dzieje się dokładnie to samo, co w sytuacji osób fizycznych, dlatego tutaj odsyłam do poprzedniego wpisu.

Opodatkowanie sprzedaży udziałów (PIT, PCC, VAT)

Natomiast dużo ciekawego dzieje się w podatku dochodowym. W wielu przypadkach bowiem okaże się… że CIT od sprzedaży udziałów się nie pojawi!

CIT od sprzedaży udziałów

CIT od sprzedaży udziałów – zasada

Zasada (mechanika) opodatkowania sprzedaży udziałów przez podatnika CIT jest zasadniczo taka sama, jak w przypadku osób fizycznych.

Przychodem (art. 7b ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT) jest otrzymana cena, z zastrzeżeniem, że organ podatkowy może uznać, że jest ona zbyt niska i należy przyjąć wartość rynkową udziałów (jeśli cena odbiega znacząco od rynkowej – art. 14 ust. 1 ustawy o CIT). Opodatkowujemy natomiast różnicę między przychodem oraz kosztami jego uzyskania – tj. wydatkami na objęcie lub nabycie udziałów (art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT).

Opodatkowanie sprzedaży udziałów — jak opodatkować umowę sprzedaży udziałów (akcji) z perspektywy PIT, VAT i podatku od czynności cywilnoprawnych?

Termin „M&A” rozwija się jako mergers & acquisitions, czyli po polsku fuzje i przejęcia. Jaki jest najprostszy sposób na przejęcie spółki? Oczywiście nabyć pakiet jej udziałów. Im większy, tym lepiej, ponieważ z każdym posiadanym procentem udziałów, zwiększa się nasz stopień kontroli nad spółką.

Co do zasady, transakcje sprzedaży udziałów są opodatkowane. W jaki sposób? Posłużmy się najbardziej podstawowym przykładem, w którym po obu stronach będą osoby fizyczne.

Anna Kowalska założyła Alfę sp. z o.o. Była jej jedyną wspólniczką. Postanowiła, że kapitał zakładowy będzie minimalny – tj. 5 000 PLN i pokryje je wkładem gotówkowym (tłumacząc z prawniczego na polski: przelała do spółki kwotę 5 000 PLN). Spółka urosła na tyle, że po kilku latach przyszedł do niej John Cash z ofertą nie do odrzucenia. Zaproponował jej, że wykupi jej udziały za kwotę 100 000 PLN.

W tym przypadku opodatkowanie sprzedaży udziałów Alfa sp. z o.o. należy zbadać z dwóch perspektyw:

  1. sprzedawczyni – dla niej istotny jest podatek dochodowy (od osób fizycznych) – PIT oraz
  2. kupującego – dla niego istotny jest podatek transakcyjny – podatek od czynności cywilnoprawnych.

Uwaga: Co prawda, wpis jest formalnie tylko o udziałach, ale jeżeli zastąpisz słowo „udziały” terminem „akcje”, to… nic się nie stanie. Te same reguły dotyczą opodatkowania sprzedaży akcji.

Opodatkowanie sprzedaży udziałów (PIT, PCC, VAT)

Opodatkowanie sprzedaży udziałów — PIT

Mechanika opodatkowania sprzedaży udziałów podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest taka, że opodatkowujemy zysk z transakcji stałą, zryczałtowaną stawką 19%.

Jak obliczyć zysk z transakcji?

Po pierwsze, bierzemy przychód z transakcji. Co do zasady, jest to po prostu cena (wynagrodzenie) za sprzedane udziały.

Jest jednak pewien wyjątek od tej zasady. Mianowicie, jeśli cena określona w umowie będzie znacząco odbiegać od wartości rynkowej sprzedawanych udziałów, organ podatkowy ma prawo określić przychód z tytułu sprzedaży udziałów w wysokości wartości rynkowej (art. 19 ust. 1 ustawy o PIT).

Przewijanie do góry